Iċ-Ċimiterju tal-Imgħallqin mill-pinna ta’ Giuseppe Cumbo huwa rumanz mill-isbaħ li fih l-intriċċi, l-inganni, l-imħabba u l-vendetti ma jonqsux. Iħallik fuq ix-xwiek mill-bidu sal-aħħar u jitilfek f’dinja oħra ta’ Markiżi, palazzi u Malta tal-antik.

L-għassies li skanta jħares lejh fil-ħin li tefagħlu d-dawl f ’wiċċu, ħass ġismu jitla’ xewk xewk. Ħin bla waqt, iż-żagħżugħ poġġa riġlu fuq it-tebut, tbaxxa u reġa’ qam, xħin refa’ fuq dirgħajh il-ġisem ta’ dik il-mara. Hu beda jagħfasha ma’ sidru u jolfoq, u b’xufftejh jaħarqu nar beda jbus bħal mitluf il-wiċċ, il-għonq, id-dirgħajn u s-sider ta’ dik, li b’daqshekk fehem, li sejjer jerġa’ jagħtiha l-ħajja. “Ma stajtx insalvak! Maħbuba Giovanna tiegħi, mela tassew li m’għandix nisma’ aktar il-leħen maħbub tiegħek, ma narax iżjed il-ħelwa tbissima tiegħek. Għajnejk baqgħu magħluqin! “Darba int kont għedtli… ‘Ġorġ, jekk immut, bewsa tiegħek terġa’ tagħtini l-ħajja.’ Qum mela! Din il-bewsa rrid nistampahielek fuq xufftejk! U issa xejn! Xejn!” kompla b’leħen li jaqsam lill-qlub.

Addattat minn Charles B. Spiteri

Giuseppe Cumbo
Addattat minn Charles B.Spiteri

Kitba ta’ Ronald Camilleri

– Ġovanni Frontoni, żagħżugħ qalbieni Venezjan, jirritorna minn abbord is-Sbejħa Sorrentina biex iħaddan lill-għażiża martu u lit-tarbija l-ġdida tagħhom. Iżda mogħmi bl-għira ħaseb li kien tradut u f’telfa ta’ ġenn ħalla lil martu Teodora kważi mejta b’daqqa ta’ stallett.

L-isem propju tal-gżira Kubana ta’ żmien Fidel Castro huwa Inagua, imma kulħadd kien jafha bħala l-Gżira tax-Xitan għax fiha kienu jiġu eżiljati l-agħar nies li wettqu delitti kbar.

Niltaqgħu ma’ Juan Carlos, raġel mill-agħar li wettaq kull xorta ta’ affarijiet ħżiena: serq, stupri u anke delitti kbar u tal-waħx. Kien kap ta’ għaqda tal-agħar briganti li wieħed jista’ jimmaġina. Ma jibża’ u jiddejjaq minn ħadd u minn xejn. Mibegħda kbira biss kellu f’qalbu, kemm għan-nies ta’ madwaru, u wisq aktar għall-membri tal-Ġustizzja.

Kif jispiċċa dan Juan Carlos u l-familja tiegħu wara daqstant ħruxijiet li kien wettaq? Minn xiex kellu jgħaddi dan il-bniedem bla ebda skrupli? U b’liema mod tidħol f’dan ir-rakkont il-gżira ċkejkna ta’ Malta li hi wisq imbiegħda minn Kuba?

Dan ir-rakkont, flimkien ma’ stejjer oħrajn tassew interessanti, iħallu lill-qarrej fuq ix-xwiek mill-bidu sal-aħħar.

Kitba ta’ Elio Lombardi

Din il-ġrajja seħħet il-Birgu wara l-Ewwel Gwerra Dinjija. L-Ingliżi ħallew lill-Maltin bil-ġuħ, f’għaks u f’telqa kbira. Il-poplu Malti ma setax ilaħħaq mal-ħajja. L-Ingliżi ngħaqdu mal-Knisja biex iħallu lill-Maltin f’injoranza kbira. Manwel Dimech jispiċċa eżiljat mill-gvern Ingliż għax ried jeduka lill Maltin.

Jorgos, żagħżugħ li jgħix il-Birgu, bin familja nobbli, kien student universitarju determinat u ma jaqta’ qalbu minn xejn. Kien iħobb jikteb il-ħsus tiegħu fi djarju. Renza kienet ukoll studenta universitarja. Tfajla Maltija b’missier ta’ nisel Ingliż, li kien kurunell fl-Armata Ingliża. Il Kanonku Federik għex l-Awstralja għal bosta snin u issa kien joqgħod Ħal Qormi.

Ġrajja mibnija fuq l-istorja ta’ Malta mħallta ma’ rakkont immaġinarju li jħalli lill qarrej sal aħħar fuq ix-xwiek.

Kitba ta’ Antoine Barbara

– Anna, tfajla tbigħ il-ġmiel, tiltaqa’ ma’ ġuvni gustuż u tieħu grazzja miegħu mill-ewwel. Mill-għada Anna qatt aktar ma rat lil wiċċu. Aktar tard saret taf li ħarġet tqila.
– Meta waslet biex ittemm it-tqala ltaqgħet ma’ Ġovann, armel li talabha tkun martu. Hi qaltlu li ma jkun ħadd jekk mhux dak li ħarġet tqila minnu. Ġovann tant ħa grazzja magħha li qabel infirdu qalilha biex jekk tbiddel fehmitha jew ikollha bżonn, tfittxu. Wara l-ħlas inqalgħu kumplikazzjonijiet li wasslu lil Anna tħalli din id-dinja. Saċerdot li assistieha waqt mewtha wegħedha li jaqtgħalha xewqitha u jmur Sqallija jfittex lil Ġovann u jitolbu jrabbi lit-tarbija.
– Tonio u martu ma kellhomx tfal u kienu jgħixu ma’ missieru. Huma ħaduha b’insult li jrabbu ’l din it-tarbija. Fl-aħħar inkixfu l-borom u Ġovann, missier Tonio, urieh il-provi kollha li dik it-tarbija ma kinitx barranija imma kienet demmhom stess.

Kitba ta’ Carmel Bianchi

…tax-xagħra li qridna,
u s-siġar li ħraqna,
tas-sħab li niġġisna,
u l-mewġ li dardarna;
tal-bhejjem imqattgħa,
u t-tfal li weġġajna,
tat-trabi li qtilna,
u l-kliem li ħammiġna
mhux biżżejjed
id-demm ta’ ġisimna.

“Tafu li omm it-tifel tiġri mal-irġiel?” staqsa s-Surmast. “Tafu li missieru ma kienx missieru?”
“U qatt ħsibtu xi jħoss tifel żgħir meta turih xbieha ta’ raġel imċaflas bid-demm, nofsu għarwien, bix-xewk iċarratlu l-ġilda ta’ rasu, u msammar ma’ salib?”
“Tafu kemm kellu l-wied u l-ħarrub għal qalbu qabel bnew kullimkien vilel?” staqsa mġħaddab wara ftit.
L-oħrajn iċċassaw iħarsu lejh.
“Għalhekk ġera d-demm,” qalilhom. “Għalhekk!”

Kitba ta’ Paul P. Borg